Les Parisiens - photobook | Interview | Video

'ปารีส' ภาพถ่ายและการผจญภัยครั้งสุดท้ายในวัยหนุ่ม

'ศุภชัย เกศการุณกุล'

บทสัมภาษณ์โดย อุศนา สุวรรณวงค์

วีดีโอ โดย ตะวัน พงศ์แพทย์

สำนักพิมพ์สมมติ

ที่จริงอาจเป็น 'บาร์เซโลนา' ไม่ใช่ 'ปารีส'

แต่รู้อีกที เขาและเธอกำลังนั่งรถคนแปลกหน้าที่มารับ รถกำลังเคลื่อนออกจากสนามบินชาร์ล เดอ โกล ฟ้ายังมืด ร่างกายยังอ่อนเพลียจากชั่วโมงบนเครื่องบินที่ยาวนาน

จนจวนหกโมงเช้า ฟ้าค่อยๆ สว่างขึ้น ภาพเช้าแรกที่ปารีสคือหอไอเฟลปรากฏอยู่เล็กๆ ลิบๆ ไกลๆ ในความหนาวเย็นของเดือนมกราคม

19 มกราคม 2002 ศุภชัย เกศการุณกุล และหญิงสาวข้างกายเดินทางถึงปารีส ในปีนั้น เขาเดินจากอาชีพช่างภาพที่กำลังเริ่มเข้าที่เข้าทางในไทย งานภาพถ่ายขาวดำประกอบบทสัมภาษณ์ของเขาได้ตีพิมพ์ลงในนิตยสารโอเพ่นต่อเนื่อง งานบางชุดตีพิมพ์กับนิตยสารจีเอ็ม ชีวิตการงานกำลังสนุก ท้าทาย และน่าทดลอง แต่โลกช่างภาพของเขาไม่ได้จำกัดอยู่เพียงสถานที่แห่งเดียว แสงในเย็นวันเดียว หรือแววตาใครคนเดียว การเดินทางพาภาพใหม่ๆ เข้ามาในวิวไฟเดอร์เสมอ ยากจะปฏิเสธความจริงนี้

วันนั้น ในกระเป๋าสู่ปารีสมีฟิล์มขาวดำกว่าร้อยม้วน เจ้าของกระเป๋าออกเดินทางด้วยความกระหายแบบช่างภาพหนุ่ม พร้อมความฝันในการทดลองใช้ชีวิตในเมืองที่เขาไม่รู้จัก และแทบไม่ได้ทำความรู้จักใดๆ มาก่อนเลย

ใจความภาพถ่ายปารีสที่ร่างไว้ในจินตนาการยังคงคลุมเครือ เบลอๆ ยังไม่เจอจุดโฟกัส

ทำความรู้จัก 'ปารีส'

เล่าถึงวันแรกที่ไปถึงปารีสให้ฟังหน่อย คุณไปกับใคร ?

ผมเดินทางไปกับภรรยา (ปริม) วันแรกพอเราออกจากสนามบินชาร์ล เดอ โกล์ ก็นั่งรถที่มีคนมารับเข้าเมือง ถนนวิ่งผ่านปารีสแค่นิดเดียว ที่อยู่ของเราอยู่ทางใต้ของปารีส ชื่อย่าน เมซง อัลฟอร์ วิลล์ ชานเมืองปารีส มาถึงที่พักผมก็โทร.หาพี่วิสุทธิ์ ( วิสุทธิ์ ลิ้มอารีย์ เจ้าของธุรกิจนำเข้าสินค้าของตกแต่งบ้านจากเอเชียมาปารีส) ตอนนั้นออฟฟิศพี่เขาอยู่ในปารีสเขต 19 เขาบอกให้นั่งรถไฟเข้าเมืองไปหา ผมไม่รู้เรื่องอะไรเลย จากหอพักจะไปรถไฟฟ้ายังไม่รู้ทางเลย ภาษาฝรั่งเศสก็พูดไม่ได้ โชคดีที่แถวนั้นมีนักศึกษาที่พอพูดอังกฤษ ผมก็มั่วไป ตามที่พี่วิสุทธิ์บอกเส้นทางเราก็ทำตาม หลงนิดหน่อยแต่ก็ไปถึงจนได้

พี่วิสุทธิ์พาผมเดินดูออฟฟิศที่เป็นโชว์รูมและโกดังเก็บสินค้า แล้วก็แนะนำเพื่อนของเขาให้รู้จัก แถวนั้นเป็นชานเมืองผมยังไม่ได้เข้าไปในปารีสจริงๆ หรอก ตอนนั้น ผมคิดว่า ทำไมปารีสมันเป็นอย่างนี้วะ เพราะที่เราเห็นมันก็เป็นตึกที่ไม่ได้วิจิตรบรรจงมาก เรียบๆง่ายๆ

รุ่งขึ้น ผมไปหาพี่วิสุทธิ์อีกครั้ง เขาพาไปกินข้าวแถวบ้านซึ่งอยู่ใจกลางปารีส วันนั้นพอขึ้นจากรถไฟใต้ดินมา ผมก็ หูยยย นี่เหรอ ปารีส คือเพิ่งเห็นน่ะ มาสองสามวันถึงได้เห็นปารีสตรงที่เป็นไข่แดง

โผล่มาเห็น โอยยย สวย เหมือนกับที่เราเห็นในภาพยนตร์ จำได้เลยว่าเวลานั้นกำลังโพล้เพล้ สี่ห้าโมงในหน้าหนาว โห นี่ล่ะปารีส

ถัดไปอีกวัน ผมไปสมัครเรียนที่มหา'ลัยซอร์บอนน์ ต้องถามทางวุ่นวายไปหมด หาทางเข้ามหา'ลัยยังไม่เจอเลย เพราะที่นั่นมีหลายส่วนที่แยกเป็นแผนกธุรการ มีหลายประตู เจอรปภ.ก็บอกไปเข้าอีกประตู เดินไปอีกประตู รปภ.อีกคนก็บอกไปอีกประตู เดินวนอยู่รอบนึง สุดท้ายก็เข้าไปข้างในก่อนเลย ค่อยไปหาเอาทีหลัง ภาษาก็ไม่รู้สักคำเลย ดิ้นรน มั่วไปจนสมัครได้ อย่างว่าแหละเราไม่ได้เตรียมตัวเรียนภาษาอะไรไป แต่ก็โชคดีมีเจ้าหน้าที่ของซอร์บอร์นคอยช่วยเหลือ เรายังจำได้เลย เธอเป็นผู้หญิงผมแดงใส่แว่น ชื่อ Mme. Rougé แล้วก็มีรปภ.คนหนึ่งท่าทางเฮี้ยบๆคอยช่วยเหลือบอกทางเรา เราเรียกพี่เขาว่าพี่ยักษ์ ไปทีไรก็ยิ้มสวัสดีเขาทุกที

ทำไมตอนนั้นต้องเป็น 'ปารีส' ?

ผมอยากเดินทาง วันหนึ่ง ผมไปปรึกษาพี่สุวรรณ (สุวรรณ คงขุนเทียน เจ้าของบริษัทโยธกา) พี่ดีไซน์เนอร์ที่เป็นเหมือนเมนเทอร์ผมว่า อยากไปบาร์เซโลนา ประเทศสเปน แต่มีปัญหาที่หาข้อมูลไม่ได้ สมัยนั้นข้อมูลในอินเตอร์เน็ตยังไม่ค่อยมี เขาก็บอกว่า ไปปารีสสิ เหมาะกับคุณนะ ซึ่งผมก็นึกไม่ออกว่าเหมาะกับผมนี่เป็นยังไง บางทีเรายังไม่รู้จักตัวเอง เห็นโลกมาน้อย แต่เชื่อคำแนะนำของเขา จากนั้นพี่สุวรรณก็แนะนำให้รู้จักพี่วิสุทธิ์ ผมเคยได้เจอกันและแนะนำตัวกับพี่วิสุทธิ์ครั้งเดียวที่กรุงเทพฯ จากนั้นเจอครั้งที่สองก็คือที่ปารีสเลย เขาช่วยผมกับปริมตลอดเวลาที่อยู่โน่น จะพูดว่าเป็นผู้ปกครองเลยก็ได้ วันที่เราไปถึงปารีสพี่วิสุทธิ์อยู่ปารีสนานยี่สิบปีแล้ว จำได้ว่าวันที่เจอกันเขาพาไปร้านหนังสือ และซื้อหนังสือให้สองเล่ม หนึ่ง คือสมุดผันคำศัพท์ฝรั่งเศส สอง คือแผนที่ปารีส หนังสือสองเล่มนี้ทำให้ผมใช้ชีวิตง่ายไปไหนมาไหนได้คล่องขึ้น

เตรียมตัวยังไงบ้างก่อนไปที่นั่น ?

ไปปารีสนี่ ผมไปแบบไม่รู้เหนือรู้ใต้ ไม่ได้ทำการบ้านมาก่อนเลยนะว่า ปารีสเป็นยังไง ข้อมูลก็ไม่ได้เตรียม ไปสมัครกับเอดูฟรองซ์ หน่วยงานของสถานทูตฝรั่งเศสในไทย ไปถึงก็ได้ผจญภัยเลยจริงๆ ปีนั้นเป็นปี 2002 ยุโรปเพิ่งรวมกันเป็นสหภาพยุโรปได้ปีนิดๆ คนฝรั่งเศสก็ไม่พูดภาษาอังกฤษ แล้วเราก็พูดภาษาฝรั่งเศสไม่ได้ ก่อนไปผมเรียนภาษาที่สมาคมฝรั่งเศสกรุงเทพ แต่เรียนไม่รู้เรื่องหรอก อาทิตย์เดียวก่อนไปท่องได้แค่ A B C D E F G เอง ไม่เคยมีพื้นฐานอะไร ไม่เตรียมตัวเลย เหมือนไปเรียนรู้ชีวิตใหม่ตั้งแต่แรก คล้ายๆ เด็กเข้าโรงเรียนประจำที่พ่อแม่ส่งไป แล้วไปเรียนรู้วัฒนธรรมใหม่หมดเลย

ไม่ได้เตรียมตัวจริงๆ หรือว่าตั้งใจไม่เตรียม ?

ความตั้งใจคือผมไม่ได้ตั้งใจไปเรียนอยู่แล้ว ตั้งใจไปผจญภัยใช้ชีวิตแบบหนุ่มสาวโรแมนติกสมัยนั้นน่ะ มีภาพว่าเราไปเรียนภาษา และทำงานไปด้วย แล้วเราก็เดินทางท่องเที่ยวไปเรื่อยๆเพื่อหาประสบการณ์ และถ่ายภาพ นี่คือความหมายของการผจญภัยแบบที่เราได้ดูหนังมา

ไม่ได้คิดว่าจะไปเรียนจริงจัง แต่ความจริงไม่ใช่เลย ทุกครั้งที่จะต่อวีซ่า ผมต้องเอาผลการเรียนมาให้เจ้าหน้าที่ที่ Préfecture de Police ดูก่อนว่าการเรียนเทอมที่แล้วกับเทอมนี้เทียบกันเป็นยังไง ถ้าไม่ดีก็ไม่ต่อให้นะ โชคดีว่าเป็นคนหัวดี (หัวเราะ) เรียนได้ปีกว่าก็สอบเข้ามหาวิทยาลัยของรัฐได้ที่ Paris I Panthéon-Sorbonne แต่เข้าไปแล้วเรียนไม่ได้เรื่อง เพราะใจมันไม่เอา ตอนนั้นอยากถ่ายรูป และอยากใช้ชีวิต เราก็ไม่ได้คร่ำเคร่งในการเรียนอะไรมาก ก็ถูไถจบมาจนได้

ย่านที่พักแรกในปารีสเป็นยังไง ที่พักเป็นแบบไหน ?

5เดือนแรก เป็นที่พักที่ทาง Edufrance จัดไว้ให้ อะไรๆ ก็อยู่ไกลๆ กัน ต้องเดินเยอะ เวลากลับดึกๆ ก็จะกลัว เพราะว่าต้องเดินจากสถานีรถไฟกลับบ้านประมาณสิบนาที กลัวว่าใครจะเดินมาข้างหลัง ระหว่างทางมันมืด เงียบ แล้วเวลาเราเดินอยู่หลังใคร เขาก็กลัวเราด้วย เพราะอย่างนั้น เวลาเราเดินตามหลังใคร เราจะข้ามไปเดินอีกฟากถนน หรือใครเดินตามหลังเราก็เหมือนกัน ต้องเดินเร็วๆ เพราะช่วงนั้นฤดูหนาว มันทรมาน ร้านขนมปังก็จะอยู่ห่างๆ กัน ไม่ค่อยมีของกิน ทุ่มสองทุ่มก็เงียบแล้ว มีคาเฟ่ไม่กี่ร้านในบริเวณนั้น

ที่นั่นเป็นหอพักเอกชน เราอยู่ชั้นล่างสุด มีวันนึงไปใหม่ๆ จู่ๆ ท่อน้ำในห้องน้ำมันก็เอ่อขึ้นมา ท่วมออกมาจากห้องน้ำ เหมือนท่อมันตัน เหม็นก็เหม็น ทำอะไรไม่ได้เลย เพราะมาท่วมตอนกลางคืน เราก็ได้แต่นั่งอยู่บนเตียง ทั้งเพลีย ทั้งหนาว น้ำก็เอ่อ ท่วมจนลามออกไปนอกห้อง ฉิบหายละ คนเฝ้าหอก็ไม่อยู่ เราเลยไปเคาะห้องข้างๆ บอกเขาว่า น้ำท่วมๆ เขาเป็นนักศึกษา เขาก็พยายามช่วยเรา บอกว่า อย่างนี้มันไม่ถูกต้อง นายต้องแจ้งคนที่ดูแลหอพัก เขาโทรศัพท์ไปแจ้งให้ แต่คนดูแลหอพักกลับไปแล้ว ต้องรอให้มาดูตอนเช้า เขาหาช่างประปามาซ่อมและทำความสะอาดให้ เราก็เออ โอเค แล้วก็เป็นอีก เอ่ออีก ท่วมอีก ก็ต้องทนให้ครบ 5เดือนตามสัญญา

จัดการกับหอพักที่ว่านี้ยังไง ?

ก็ปรึกษากับปริม ปริมบอกไม่อยากอยู่ที่นี่ต่อแล้ว อยากเข้าไปอยู่ในเมืองเพราะโรงเรียนเราก็อยู่ในเมือง ยอมจ่ายแพง ประหยัดอย่างอื่นแทน แต่การหาอพาร์ตเมนต์ในปารีสเป็นเรื่องยากมาก

เราเริ่มจากดูตามหนังสือพิมพ์เฉพาะทางที่เกี่ยวกับการขายบ้าน เช่าบ้าน ที่นั่นจะไปดูบ้าน เราก็ต้องโทร.ไปนัดเขาก่อน แต่ก็พูดฝรั่งเศสไม่เป็นไง ต้องให้เพื่อนคนไทยที่รู้จักโทร.นัดให้ และไปก็ไม่เคยได้หรอก เพราะว่าหนึ่งคือเราเป็นต่างชาติ เขาไม่ไว้ใจ สองต้องมีคนค้ำประกัน จะให้ดีก็ต้องเป็นชาวฝรั่งเศส สาม ต้องจ่ายเงินก้อนใหญ่ ไปดูบ้านทีไร ก็ไม่เคยได้ เพราะนักเรียนนักศึกษาชาวฝรั่งเศสก็ไปต่อคิวดูเหมือนกัน บางแห่งอยู่ย่านดีหน่อยมีคนมาต่อคิวดูเป็นร้อย เวลาก็งวดเข้ามาทุกที ที่ใหม่ยังหาไม่ได้ ที่เก่าถ้าจะอยู่ต่อก็ใกล้เวลาที่จะต่อสัญญา

เราเปลี่ยนวิธีมาเป็นเดินหาเอง ตามเอเจนซี่ต่างๆที่เขาติดประกาศไว้ที่หน้าร้าน จากนั้นชีวิตผมและปริมพอเรียนเต็มวันจบ ก่อนมืดเราก็พากันเดิน อยากอยู่เขตไหนก็ไปเดินดู ใช้หนังสือแผนที่ที่พี่วิสุทธิ์ซื้อให้นั่นล่ะ เดินทุกถนน หลายเดือน เดินจนส้นรองเท้าสึกพังไปเลย เดินตลอด หนาวก็เดิน ฝนตกก็เดิน จนวันนึง พี่วิสุทธิ์เขานัดกินข้าว เขาถามเรื่องที่พัก เราบอกยังไม่ได้เลยพี่ เริ่มกลุ้มใจ เขาก็บอก เดี๋ยวกินข้าวเสร็จแล้วไปดูกัน แถวนี้มีเอเยนต์อยู่ ไปดูแล้วเห็นประกาศบอกว่า ห้องนี้ราคา 800 กว่ายูโร ขนาด 35-36 ตารางเมตร เขาก็บอกเนี่ยน่าสนใจ อยู่ใกล้บ้านเขาด้วย ผมก็จดเบอร์โทร. และนัดมาดู

บ้านหลังนั้นเป็นตึกโบราณแบบที่เรียกว่า Hôtel Particulier ประมาณว่าบ้านขุนนาง หรือคหบดีสมัยก่อน ทางเข้าเป็นประตูไม้บานคู่หนามากสูงสักสี่ห้าเมตร บานนึงมันหนาๆ ขนาดนี้น่ะ (ทำมือ) เปิดเข้าไปก็เป็นคอร์ทยาร์ด แล้วมีตึกสามสี่ชั้น พื้นเป็นหินอ่อน บันไดขั้นแรกที่เป็นหินอ่อนนี่เว้าลงไปเลย เหมือนมันถูกเหยียบมาไม่รู้กี่ร้อยปีแล้ว ห้องที่เรามาดูเป็นห้องที่อยู่ด้านหลังมีบันไดรองแยกออกไปจากบันไดหลัก เดินขึ้นบันไดวนแคบๆขึ้นไปชั้นสาม เปิดเข้าไปเป็นห้องพื้นไม้ มีโต๊ะไม้กลมๆ ตั้งอยู่ตัวนึง กำแพงเป็นสีขาว แต่มีกำแพงฝั่งนึงเป็นสีเหลืองไข่ไก่ จำได้ติดตา มีห้องครัวเล็กๆ ถัดไปเป็นห้องนอนเล็กๆ ราคา 800 ยูโร คือค่าเงินตอนนั้น 50 บาท ห้องนี้เดือนละ 40,000 บาท เอเจนซี่บอกเราว่า เช่าได้ แต่มีเงื่อนไข ต้องจ่ายล่วงหน้า ต้องมีเงินค้ำและคนค้ำประกันด้วย ซึ่งคนค้ำประกันต้องมีเงินเดือน เท่านี้ๆๆ เราก็บอกพี่วิสุทธิ์ว่าเขาให้เช่าแต่ต้องมีคนค้ำประกัน พี่วิสุทธิ์บอก ไม่เป็นไร เดี๋ยวพี่ค้ำให้ ในที่สุด เราก็ได้อยู่บ้านหลังใหม่นี้

ชีวิตที่นั่นก็ดิ้นรนไปน่ะ ต้องทำประกันสุขภาพ เปิดบัญชีธนาคาร หาบ้านเช่า พยายามเข้าใจเรื่องการเรียน หกเจ็ดเดือนแรก ชีวิตก็วนเวียนกับเรื่องพวกนี้ ไม่ค่อยมีความสุขเท่าไหร่

ผจญภัยในรายละเอียด 'ปารีส'

ชีวิตกลางเมืองปารีสในบ้านหลังใหม่เป็นยังไงบ้าง ?

บ้านใหม่เหมือนเป็นสะดือของปารีสเลย ติดกับชาตเตอร์เล่ต์ - เลส์อาลส์ (Châtelet – Les Halles) สถานที่ที่เป็นเหมือนหัวลำโพง คือมีรถไฟหลายสายมาจอด เป็นตลาดสดใหญ่แต่ตอนนี้ตลาดเลส์อาลส์ไม่มีแล้ว

จากบ้านเราเดินไปพิพิธภัณฑ์ลูฟวร์ (Musée du Louvre) เดินไปศูนย์ศิลปะและวัฒนธรรม จอร์จ ปอมปิดู (Le Centre Pompidou) และไปแซงต์ มิเชล (Place Saint-Michel) ไม่ถึงสิบนาที ข้างบ้านมีร้านขนมที่ขายมาตั้งแต่สมัยพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 มีเซ็กซ์ชอปก็ยังอยู่แถวนั้น คือเหมือนเราอยู่สีลม ไปไหนมาไหนก็สะดวก ถนนเส้นนั้นเป็นตลาด ขายปลา ขายขนมปัง ขายไวน์ ขายดอกไม้ ขายโน่นนี่ ผมมีความสุขมาก ตื่นเช้ามาก็เดินลงไปซื้อขนมปังขึ้นไปกิน เสร็จแล้วก็ไปเรียน ชีวิตที่ทุกข์ระทมมาหกเจ็ดเดือนกลายเป็นฝันร้าย แต่การได้ใช้ชีวิตในบ้านใหม่คือความจริง เรารู้สึกเหมือนตื่นมาเจออากาศสดชื่น คือกูรอดแล้ว

พอได้เข้าอยู่บ้านหลังที่สองทุกอย่างเริ่มคลี่คลาย เริ่มมีชีวิตที่นิ่งขึ้น เพราะไม่ต้องวิ่งหาที่พักแล้ว ไม่ร้อนรน เราเริ่มรู้ว่าใช้ชีวิตยังไง รู้เบื้องต้นว่าเดินทางยังไง ซื้อของยังไง ทำอาหารได้ มีบัญชีธนาคาร มีประกันสุขภาพ ทุกอย่างเริ่มเข้ารูปเข้ารอย อยู่บ้านหลังนี้ ชีวิตเริ่มดี สุขภาพจิตดี นี่แหละ ได้อยู่ปารีสจริงๆ หลายภาพในหนังสือเล่มนี้ก็ถ่ายแถวๆบ้านนี่แหละ

แต่เราก็อยู่บ้านหลังนั้นประมาณสองปีกว่า ก่อนย้ายมาบ้านหลังที่สามซึ่งเป็นหลังสุดท้ายที่เราอยู่ที่นั่น เพราะเราได้บ้านใหม่ที่ใหญ่กว่าเดิม บ้านหลังที่สามของเราเป็นเหมือนเป็นบ้านในฝัน ที่ได้มาอยู่เพราะเพื่อนชาวฝรั่งเศสของพี่วิสุทธิ์เสนอให้เราอยู่โดยจ่ายค่าเช่าเท่าที่เดิม อพาร์ทเมนท์ใหม่อยู่ชั้นสองของตึก ซึ่งเป็นชั้นที่คนมีอันจะกินมักจะอยู่กัน เพราะเป็นชั้นที่มีเพดานสูง มีบานหน้าต่างกระจกจากพื้นถึงเพดาน และมีระเบียง พื้นที่ห้อง 70ตารางเมตร พอย้ายมาที่นี่ ชีวิตดีขึ้นอีก เพราะเรามีสเปซมากขึ้น แล้วเราก็เริ่มคุ้นเคยกับชีวิตที่นั่นแล้ว เราพูดฝรั่งเศสได้แล้ว ชีวิตลงตัวมาก การงานก็มี ได้เงินช่วยจากรัฐสวัสดิการเวลาใบอนุญาตทำงานหมด พี่ชายหรือเพื่อนๆมาเที่ยวก็มานอนที่นี่ ทุกอย่างมันเหมือนอยู่ตัว มั่นคง เรื่องต่อเอกสารก็ทำได้หมด ตอนนั้นเริ่มซึมซับวัฒนธรรมการใช้ชีวิตของคนที่นั่น ส่วนการไปเรียน เราก็ไม่ได้ให้ความสำคัญมาก เหมือนเราไปผจญภัยครั้งสุดท้ายของวัยหนุ่ม

การผจญภัยครั้งสุดท้ายของวัยหนุ่มของคุณคืออะไร ?

การผจญภัยที่ผมหมายถึงคือการเดินทาง เพราะผมเป็นคนที่เดินทางน้อยมากตั้งแต่เด็ก และชอบเลือกอยู่แต่ละที่นานๆ ตอนที่ตัดสินใจไปปารีสคืออายุ 28 ผมรู้สึกว่าถ้าอายุ 30 ก็ไม่น่าจะได้เดินทางไปต่างประเทศหรือไปเรียนนานๆ เพราะว่าด้วยภาวะไม่น่าจะทำงานได้ ถ้าอายุเกิน 30 คงต้องรับผิดชอบตัวเองมากกว่านี้ เพราะฉะนั้นความเป็นหนุ่มก็คือช่วงนี้แหละ คือเอาตัวเองไปทิ้งไว้ในที่ที่ไม่เคยไป ที่เราไม่รู้จัก ไม่รู้จักภาษา ไม่รู้จักอะไรเลย

ถ้าอย่างนั้นการผจญภัยของคุณคืออะไร หลังจากคุณย้ายเข้าบ้านที่ดีและชีวิตคุณเริ่มนิ่งขึ้น ?

มันมีเรื่องใหม่ๆ เข้ามาตลอด เพราะว่าผมกับปริมไม่ได้มีญาติพี่น้อง มีแต่พี่วิสุทธิ์ และพี่ๆคนไทยที่คอยช่วยเหลือดูแลอยู่ การผจญภัยในที่นี้ไม่ได้หมายถึงการผจญภัยแบบแบ็คแพคเกอร์ มันเป็นการผจญภัยแบบเรียนรู้สิ่งใหม่ เห็นโลกกว้าง ได้ยินเสียงใหม่ ได้กินของใหม่ๆ รสชาติใหม่ๆ มันคือการเก็บประสบการณ์แบบรายละเอียด ไม่ได้นับสเกลเป็นเมตรหรือกิโลเมตรนะ แต่เป็นเซนติเมตร

ยิ่งกว่านั้น มันคือการใช้ชีวิตคู่ด้วย เพราะเราไปกันสองคน ใช้ชีวิตคู่ในสถานการณ์ที่ยาก คือถ้าอยู่ในเมืองไทย เราก็ได้เรียนรู้ชีวิตคู่ในพื้นที่ที่ปลอดภัย แต่พอเราไปอยู่ในอีกพื้นที่หนึ่งที่ไม่ใช่ของเรา มันก็เริ่มเรียนรู้ตัวเอง เรียนรู้คนรัก เรียนรู้ชีวิตแบบทุกอย่างมันประดังเข้ามา ค่อนข้างยาก โหด

เราก็อยากใช้ชีวิตที่ดี ดีในความหมายว่าดีพอกับการใช้ชีวิต วัฒนธรรม ศิลปะ

มันคือช่วงเวลาที่เราได้เฝ้ามองชีวิตของเราที่ได้เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ แบบค่อยๆเติบโตไป

ที่ว่าทำงาน คุณทำงานอะไรในปารีส ?

หลังผมเรียนได้หกเดือน ช่วงปิดเทอมซัมเมอร์ ผมลงเรียนภาษาเพื่อให้จ่ายเงินถูกๆ ต้องเรียนเพื่อต่อวีซ่า ช่วงนี้ ผมเข้าไปของานพี่วิสุทธิ์ทำและขอไม่เอาตังค์ เพราะผมอยากเข้าไปในแวดวงคนฝรั่งเศส เขาก็บอกไม่ได้ ทำงานฟรีไม่เอาตังค์ไม่ได้ มันผิดกฎหมาย เขาก็ให้เราไปทำใบอนุญาตทำงาน เข้าระบบประกันสังคม เสียภาษี ซึ่งทำใบอนุญาตค่อนข้างยากสำหรับคนที่เพิ่งไปเริ่มเรียนภาษาที่โน่น เพราะต้องรู้ภาษาในระดับกลาง ผมสอบมาจนได้

ผมเห็นพี่วิสุทธิ์ทำบริษัทนำเข้าและขายส่งสินค้าที่มาจากเอเชีย ทำมาแล้วสิบปี และแต่ละปีจะมีสินค้าเข้ามาสองครั้ง แต่ละครั้งมีสินค้าเข้ามาเป็นพันรายการ ผมเลยเข้าไปถ่ายภาพสินค้าเป็นแคตตาล็อกให้ เขาก็ตกลง

เขามีลิสต์สินค้ามาให้ประมาณสองหมื่นรายการ ผมนั่งไล่ถ่ายสินค้าขายดีก่อน มีตั้งแต่เครื่องประดับเล็กๆ แก้วน้ำ กระถางต้นไม้ ไปจนถึงตู้ใหญ่ๆ ผมจะไปหาของในโกดัง ถ้าไม่เจออะไร ผมก็ต้องไปหาคนดูแลสต๊อกว่า ชิ้นนี้อยู่ที่ไหน แล้วเอาไปถ่ายตรงมุมข้างหน้าต่างที่ผมจัดฉากหลังสีขาวไว้ ผมทำงานอยู่สามเดือน พี่วิสุทธิ์มาบอกว่า งานยูดีมาก มันช่วยการขายและช่วยดูเรื่องสต๊อกได้ เขาแฮปปี้มากที่ได้เรามาทำงาน

ที่จริงก่อนนั้น ช่วงเดือนที่สี่ ผมเคยทำงานร้านอาหารด้วยนะ ทำอยู่ประมาณสามอาทิตย์ แต่เขาไม่ให้ทำต่อ เพราะบอกว่าผมไม่เรียบร้อย ผมโกนหนวดเช้า ตกเย็นหนวดมันก็ขึ้น เขาหาว่าผมไม่โกนหนวด ไม่เรียบร้อย เปิดไวน์ ไวน์ก็หก เพราะไม่เคยทำ และเขาไม่มีการเทรนนิ่งเลย พอเสิร์ฟไม่ได้ เขาเห็นหน้าตาสะอาดสะอ้านดีก็เลยให้ไปยืนรับแขก ผมต้องคอยพูดว่า สวัสดีครับ ยินดีต้อนรับดังๆ แล้วผมไม่ชอบพูดดังๆ ก็พูดเบาๆ ผมคิดว่า ลูกค้าอยู่แค่นี้ ใกล้ๆเองทำไมต้องพูดดังด้วย ก็เลยถูกเพ่งเล็ง พอประเมินก็ไม่ผ่าน ตอนนั้นทำงานกะหกโมงถึงเที่ยงคืน ต้องเดินกลับบ้านสี่กิโล เพราะเมโทรหมด ไม่อยากรอรถเมล์ที่นานๆ มาที

อยู่ที่นั่นได้ทดลองใช้ชีวิต ตั้งใจมีลูกคนแรกที่ฝรั่งเศส เพราะอะไร ?

คิดว่าจังหวะชีวิตมันพอดี ชีวิตมันค่อนข้างอยู่ตัว และเพราะอายุของเราด้วย ผู้หญิงจะต้องดูเรื่องอายุถ้าจะมีลูกช้าอาจจะมีปัญหาสุขภาพทั้งแม่ทั้งลูก

ชีวิตสองคนที่โน่นลำบากถ้าไม่มีคนช่วย ต้องขอบคุณพี่สาวคนหนึ่งที่ช่วยติดต่อโรงพยาบาลให้ ปกติคนฝรั่งเศสจะวางแผนล่วงหน้าก่อนเป็นปีเลย พอรู้ว่าท้องปุ๊บ เขาก็จะเลือกโรงพยาบาลฝากครรภ์ไว้เลย ถ้ามีชื่อเสียงก็เต็มเร็ว แต่เราไปกรอกเอกสารและทำเรื่องต่างๆ หลังปริมท้องได้สองเดือน มันก็ยากแล้ว หลังฝากครรภ์ทางโรงพยาบาลจะให้เข้าคอร์สสอนคนตั้งครรภ์ว่าเวลาคลอดลูกว่าทำยังไง ต้องหายใจแบบไหน ส่วนพ่อถ้าเจอลูกแล้วต้องอุ้มแบบไหน แต่เราไม่ได้ทำอะไรอย่างนั้นเลย เพราะเราไม่รู้ว่าเขามีสิ่งนี้ เราเรียนรู้ชีวิตผจญภัยที่นั่นกันแบบเป็นรายละเอียดมากๆ โอ้โห คลอดลูกที่โน่น ทั้งฝากท้อง ติดต่อหมอ อัลตร้าซาวนด์ ตรวจน้ำคร่ำ ผมต้องโทร.ไปนัดคลินิก เขารับนัดทางโทรศัพท์เท่านั้น ต้องคุยศัพท์เทคนิคทางโทรศัพท์ ซึ่งยากมากๆ ขนาดอยู่มาห้าปีก็คุยกันลำบาก

ก่อนหน้าวันปริมคลอด ผมซ้อมเรียกแท็กซี่ แต่เราไม่รู้ว่าแท็กซี่ไม่รับคนท้องคลอดลูก เนื่องจากถ้าคลอดขึ้นมาก็อาจจะไม่ปลอดภัย ปกติที่นั่นจะมีหน่วยบรรเทาสาธารณภัยที่เราสามารถโทร.เรียกได้ทั้งเวลาเกิดเพลิงไหม้ คนบาดเจ็บสาหัส และคนท้องคลอดลูก คืนที่คลอด ผมนอนอยู่ได้ยินเสียงดังเหมือนอะไรเหนียวๆขาด ปริมบอกว่าเหมือนถุงน้ำคร่ำแตก ผมรีบเรียกแท็กซี่ นั่งไปสักพักคนขับถามว่าจะไปทำงานกันเหรอ เราบอก เปล่า จะไปคลอดลูก ดีที่คนขับเป็นเอเชีย เขาเลยพาไปส่ง ซึ่งปกติแท็กซี่จะไม่รับต้องเรียกรถฉุกเฉิน

คลอดลูกที่นั่น รัฐจ่ายให้ร้อยเปอร์เซนต์เพราะผมทำงานเสียภาษี และรัฐอุดหนุนเงินรายเดือนซึ่งก็พอดีๆ กับค่าใช้จ่ายสำหรับเด็กทารก ไม่ว่าใครที่เสียภาษี ถ้ามีลูกก็จะได้รับการช่วยเหลือจากรัฐแล้ว พอสองสามเดือนเขาจะส่งเจ้าหน้าที่พยาบาลมาตรวจที่บ้านว่า คุณเลี้ยงเด็กยังไง เลี้ยงเด็กในห้องไหน สภาพความเป็นอยู่คุณดีพอที่จะเลี้ยงเด็กมั้ย

จากที่ต้องขอแค่วีซ่านักเรียน อยู่ๆ ไปก็ต้องทำเรื่องขอเงินช่วยของรัฐ ขอใบทำงาน ขอใบทำเรื่องภาษี โดยรวบยอดแล้ว เราไม่ได้ใช้ชีวิตเป็นนักเรียนที่นั่นอย่างเดียว แต่เราใช้ชีวิตในฐานะพลเมืองด้วย ไม่ใช่แบบพลเมืองชาวฝรั่งเศสหรอก เป็นพลเมืองที่อยู่ในฝรั่งเศส เพราะเราได้เข้าไปอยู่ในระบบของเขา

ภาพถ่ายในทรงจำ 'ปารีส'

คุณใช้เวลาไหนถ่ายภาพ คุณดูยุ่งๆ ทำหลายๆ อย่าง ?

ไปใหม่ๆ ถ่ายภาพตลอด เอากล้องติดตัวไว้ ถ่ายเพราะตื่นเต้น ช่วงหกเดือนแรก เห่อตึก เห่อหอไอเฟล วันหนึ่งเรากลับมาดูรูปที่เราถ่ายมาทั้งหมด รู้สึกไม่พอใจเลยทำไมกูถ่ายได้เท่านี้วะ ที่จริงเราเห็นมากกว่านั้นและคาดหวังมากกว่านั้น แต่เรายังถ่ายภาพเหล่านั้นไม่ได้ ส่วนหนึ่งไม่มีกะจิตกะใจทำเพราะตอนนั้นมันมีภาระพะวักพะวงกับการดำเนินชีวิต อารมณ์สุนทรีย์มันไม่มี อารมณ์ทำงานแบบสัญชาตญาณมันไม่มี เหมือนเราฝืนทำอะไรบางอย่างผมตัดสินใจหยุดถ่ายภาพ เอากล้องเก็บไว้ในตู้ สองสามปีต่อมา พอทุกอย่างเริ่มลงตัวก็มาถ่ายรูปบ้าง แต่ก็ไม่เยอะ มาเริ่มถ่ายภาพอีกทีตอนมีลูก แล้วก็ถึงเวลาที่วางแผนกลับบ้าน

ก่อนไปปารีสเป็นช่างภาพแล้ว คุณไม่ได้ตั้งเป้าหรอกเหรอว่าต้องไปถ่ายรูปให้ได้ ?

อยากถ่ายรูปมาก เตรียมฟิล์มไปเพียบเลย เอาไปแต่ขาวดำทั้งนั้น เป็นร้อยๆ ม้วนเลย แล้วก็หมดอายุ ทุกวันนี้ยังอยู่ที่บ้านอยู่เลย ไปแรกๆ ถ่ายเพราะเจอสถานที่ใหม่ๆ เลยมีแต่รูปสถานที่ มาดูรูปอีกทีมีแต่ความผิวเผิน เพราะเราคาดหวังกับตัวเองมาก อยากได้ภาพที่ดี เมื่อตั้งใจมากเลยไม่สนุก ผมกลับมาถ่ายภาพจริงๆอีกครั้ง ช่วงหลังที่ตัวเองเลยจุดที่ให้ความสำคัญกับสถานที่ไปแล้ว เป็นการถ่ายภาพชุดไว้เพื่อเป็นที่ระลึกก่อนกลับบ้าน ว่าเราเคยมาอยู่ตรงนี้ นี่คือร้านกาแฟที่เราชอบ ที่ที่เราชอบไป

และช่วงปี 2006 ที่ปารีสนี่ล่ะ ที่ถ่ายฟิล์มสีอย่างจริงจัง ที่ผ่านมาเคยลองถ่ายสีบ้าง ลองฟิล์มสไลด์บ้างเป็นครั้งคราว แต่ไม่จริงจัง จนมาทำงานจีเอ็ม โอเพ่นก็ยังทำงานขาวดำ ล้างเอง�